Maria Urban, „Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-politologiczne”, Warszawa 2008

Książka niniejsza jest studium teoretyczno-empirycznym z zakresu psychologii polityki. Jej celem jest ukazanie stanu świadomości spo-łeczno-politycznej młodzieży po upływie kilkunastu lat od wprowadzenia w Polsce demokracji. Mimo iż problem analizy świadomości społecznej Polaków w okresie transformacji był wielokrotnie podejmowany, nadal pozostaje dla badaczy życia społecznego interesujący, między innymi ze względu na brak jednoznaczności w zakresie uzyskiwanych wyjaśnień. Ta wieloznaczność wyników i interpretacji ma źródła w zmienności w czasie badanych zjawisk oraz w różnorodności podejść teoretyczno-metodologicznych. Zmiany w sferze świadomości społeczno-politycznej społeczeństwa stanowią, tak jak zmiany instytucjonalne, ważne kryterium oceny, na ile Polska zbliża się do modelu demokracji liberalnej i gospodarki regulowanej przez mechanizmy wolnego rynku. Robert A. Dahl uważa, że aby dany system rządów mógł być uznany za demokratyczny musi charakteryzować się następującymi rozwiązaniami instytucjonalnymi: do sprawowania kontroli nad decyzjami rządowymi w sferze polityki są konstytucyjnie uprawnieni wybrani przedstawiciele, przedstawiciele wybierani są w często i uczciwie przeprowadzanych wyborach, w których przymus w zasadzie nie jest stosowany, wszyscy dorośli mają prawo udziału w wyborach, wszyscy dorośli mają prawo ubiegać się o stanowiska w rządzie, choć czasem cenzus wieku może być wyższy niż w przypadku czynnego prawa wyborczego, obywatele, nie obawiając się kary, mają prawo wypowiadać się w szeroko rozumianych kwestiach politycznych, co obejmuje krytykę urzędników, rządu, ustroju, porządku społeczno-gospodarczego oraz panującej ideologii, obywatele mają dostęp do alternatywnych źródeł informacji, te zaś istnieją i są prawnie chronione, w celu egzekwowania swych rozmaitych uprawnień, łącznie z wymienionymi wyżej, obywatele mają prawo tworzenia względnie niezależnych stowarzyszeń czy organizacji, w tym partii politycznych i grup interesów.